1
Incipit capitulum quartum de extractione minorum numerorum de maioribus
Cum autem numerum de numero quis extrahere voluerit, describat minorem numerum sub maiori, collocans similes gradus sub similibus, et incipiat extrahere primam figuram minoris numeri de prima maioris; et ponat superhabundantem numerum super primas figuras. Et secundam extrahat de secunda, et ponat residuum super secundam
1, et tertiam de tertia, et reliquas de reliquis per ordinem, semper residua ponendo.
2
Et cum figura minoris numeri de figura eiusdem gradus maioris numeri extrahi
2 non valuerit, ideo quia ipsa de minori numero maior erit in eodem gradu quam ipsa de maiori, tunc figure maioris numeri addendus est decenarius et de coniuncto numero figura minoris numeri erit extrahenda, et pro iunctione dicti decenarii in manu unitas erit reservanda et ipsa sequenti figure minoris numeri superaddenda
3,
3
et concreata quantitas de superiori figura eiusdem gradus, si possibile fuerit, erit extrahenda; sin autem, de addito decenario, ut supra diximus, extrahatur, et sic gradatim usque ad ultimam figuram minoris numeri operando erit gradiendum
4. Et si maior numerus minorem in gradibus superhabundaverit, figure que in ipsis gradibus extiterint in fine erunt ponende. Et sic habebitur residuum de quorumlibet extractionibus numerorum
5.
4
Verbi gratia, ut si voluerit quis de 89 extrahere 35, ponantur 35 sub 89
6, ut in hac
7 margine ostenditur; extrahantur
8 itaque 5 de 9: remanent
9 4, que
10 ponat
11 super 9
12, et extrahantur
13 3 de 8: remanent 5 que ponat super 8
14, et sic habebuntur
15 pro residuo posite
16 extractionis 54.
5
Et si 39
17 de 85 extrahere voluerit, descriptis numeris, extrahat 9 de 5, quod est
18 impossibile. Unde addat 10 eisdem
19 5, erunt 15, de quibus extrahat 9: remanent
20 6 que ponat, et pro additis 10 retineat in manu 1 quod addat cum 3; erunt 4 que extrahat de 8: remanent 4 que ponat super dicta
21 8, et sic habebit 46 pro residuo posite extractionis.
6
Item si voluerit extrahere 80 de 392, ponat 80 sub 392 et extrahat 0 de 2: remanent
22 
23 2 que ponat, et 8 demat de 9: remanet 1 quod ponat. Post hoc ponat 3 que habundant in maiori numero, et sic habebuntur 312 pro residuo dicte extractionis.
7
Item si econtra de 380 voluerit extrahere 92, descriptis 92 sub 380, cum
24 sit impossibile de 0
25 extrahere 2 addantur eidem zephyro 10: erunt 10, de quibus extrahantur 2 que
26 sunt in minori numero: remanent 8, que ponat et pro additis 10 retineat in manu 1, quod addat cum 9: erunt 10 que extrahenda essent de 8 si foret possibile; sed cum possibile non sit, extrahantur de 18: remanent 8, que ponat et retineat 1, quod extrahat de 3: remanent 2 que ponat, et sic habebit 288 pro residuo dicte extractionis.
8
Item si queratur residuum de 457 extractis de 939, descriptis numeris, extrahat 7 de
27 9: remanent 2 que ponat et 5 extrahat de 13 cum sit impossibile ipsa extrahere de 3: remanent 8 que ponat, et retineat in manu 1 quod
28 addat cum 4: erunt 5 que extrahat de 9, remanent 4 que ponat, et sic habebit 482 pro residuo dicte extractionis.
9
Item si voluerit extrahere 841 de 15738, extrahat 1 de 8: remanent 7 que ponat
29,
30 et 4 de 13
31: remanent
32 9 que ponat, et retineat
33 in manu 1 quod addat cum 8: erunt 9 que extrahat de 17: remanet 8 que ponat et retineat 1, quod extrahat de 5 que sunt in quarto gradu superioris numeri: remanent 4 que ponat, et postea
34 ponat 1 quod restat in quinto gradu eiusdem numeri, et sic habebit 14897 pro residuo dicte extractionis.
10
Item si voluerit extrahere 28391 de 81728, extrahat 1 de 8: remanent 7 que
|
|
|
proba est 3 |
|
53337 |
|
81728 |
|
28391 |
|
|
35 ponat et 9 extrahat de 12: remanent 3 que ponat, et retineat 1 quod addat cum 3: erunt 4 que extrahat de 7: remanent 3 que ponat. Item 8 que sunt in quarto
36 gradu minoris numeri extrahat de 11, scilicet de 1 quod est in eodem gradu maioris
37 numeri et de
38 decenario ei superaddito:
11
remanent 3 que ponat et retineat 1 quod
39 addat cum ultima figura minoris numeri, scilicet cum 2: erunt 3 que extrahat de ultima figura maioris numeri, scilicet de 8: remanent 5 que ponat, et sic habebit 53337 pro residuo dicte extractionis.
