197 Explicit518 de cambio monetarum que venduntur ad soldum. Incipit de cambio earundem cum venduntur519 ad libram denariorum

Libra pisaninorum520, scilicet soldi 20, valet libram 1 bononinorum521 et amplius bononinos522 54, hoc
d. bon. d. pis.
\({1 \over 2}\) 24 20
   
\({1~~6 \over 4~~8} 13\) \({1 \over 4}\) 11
523 est soldi 20 pisaninorum valent soldos \({1 \over 2}\) 24 bononinorum. Quare pisanini 20 valent bononinos \({1 \over 2}\) 24, et libre 20 pisa[F:43v]ninorum valent bononinorum libras \({1 \over 2}\) 24524. Et queritur quot bononinos habeantur525 pro pisaninis526 \({1 \over 4}\) 11. Scribe questionem ut hic cernitur, et multiplica \({1 \over 4}\) 11 per \({1 \over 2}\) 24 et divide per pisaninos 20: exibunt bononini \({1~~6 \over 4~~8}\) 13.

[S:50r] 198 Et si cambium libre pisane fuerit bononini \({1 \over 2}\) 56, hoc est soldi 20 pisanorum
s. bon. s. pis.
\({1~~\phantom{1}8 \over 2~~12} 24\) 20
   
\({5 \over 12}\) 14  
527 valeant528 soldos 24 et denarios \({1 \over 2}\) 8, hoc est soldos \({1~~8 \over 2~~12}\) 24, et vis scire quot pisaninos valeant529 soldi 14 et denarii 5 bononinorum; pones itaque soldos \({5 \over 12}\) 14 sub soldis \({1~~8 \over 2~~12}\) 24, et multiplicabis530 \({5 \over 12}\) 14 per 20 et divides per531 \({1~~\phantom{1}8 \over 2~~12}\)532 24, hoc est multiplicabis 173 per 20, que per 12 et per 2 que sunt sub virgula, et divides per 593 et per 12 que sunt sub533 virga de 14: exibunt soldi \({20~~\phantom{1}8 \over 593~~12}\) 11534.

199 Rursus 535 cambium libre pisane sit bononini \({3 \over 4}\) 57, hoc est quod soldi 20 pisanini valent soldos \({3~~\phantom{1}9 \over 4~~12}\)536 24; et queratur quot bononinos valent libre 17 et soldi 11 et denarii 5 pisanini. Descripta questione, multiplica \({\phantom{1}5~~11 \over 12~~20}\) 17 per libras \({3~~9 \over 4~~12} 24\)537 et divide per libras 20 pisanas: exibunt libre538 \({1~~2~~14~~11~~15 \over 2~~8~~20~~12~~20}\) 21539 bononinorum. Et si habueris libras \({\phantom{1}5~~11 \over 12~~20}\) 17 bononinorum, multiplica eas per 20 et divide per \({3~~\phantom{1}9 \over 4~~12}\)540 24, et habebis propositum.

200 Soldus itaque imperialium valet pisaninos \({1 \over 2}\) 28; queritur quot
£ bon. £ pis.
\({1 \over 2}\) 7 \({1 \over 2}\) 28
d. s.  
\({3~~\phantom{1}3~~\phantom{1}5 \over 19~~12~~20}\) 1
541 bononinos habeat cambium libra 1 pisaninorum. Quia soldus imperialium est bononini 36, ergo pisanini \({1 \over 2}\) 28 valent soldos 36 bononinos et libre \({1 \over 2}\) 28 pisane valent libras 36 bononinorum. Quare libre \({1 \over 2}\) 28 pisane habent cambium libre \({1 \over 2}\) 7 [V:42v] bononinorum que sunt a542 \({1 \over 2}\) 28 in 36. 201 Et quia queris cambium unius libre543, pone 1 sub libris \({1 \over 2}\) 28, ut in hac cernitur descriptione; et multiplica 1 per \({1 \over 2}\) 7 et divide per \({1 \over 2}\) 28, hoc est multiplica 1 per 15, et divide per 57. Sed ut habeas in virga \({\phantom{1}1~~\phantom{1}0 \over 12~~20}\), multiplica dictam multiplicationem de 1 in 15 per 80; erunt 1200, que divide per \({1~~0~~0 \over 19~~12~~20}\): exibunt libre544 \({\phantom{1}3~~\phantom{1}3~~\phantom{1}5 \over 19~~12~~20}\), hoc est denarii \({3 \over 19}\) 63, et tot est cambium libre pisane.

202 Et si econtra dicatur cambium [R:71r] unius libre pisane esse
s. bon. s. pis.
\({\phantom{1}3~~\phantom{1}3 \over 19~~12}\) 25 20
3 \({1~~\phantom{1}4 \over 2~~12}\) 2
545 soldos 5 et denarios \({3 \over 19}\) 3, hoc est soldi 20 pisaninorum valent soldos \({\phantom{1}3~~\phantom{1}3 \over 19~~12}\) 25 bononinorum, et queratur quot pisaninos valeat soldus imperialium. Pro ipso soldo pones soldos 3546 sub soldis \({\phantom{1}3~~\phantom{1}3 \over 19~~12}\) 25, cum soldus imperialium sit soldorum 3 bononinorum; et multiplicabis ipsa 3 per 20 que sunt eis ex adverso, et divides per \({\phantom{1}3~~\phantom{1}3 \over 19~~12}\) 25, hoc est per \({5 \over 19}\) 25 que idem sunt, cum \({\phantom{1}3~~\phantom{1}3 \over 19~~12}\) sint \({5 \over 19}\) tantum; exibunt soldi \({1~~\phantom{1}4 \over 2~~12}\) 2, hoc est denarii \({1 \over 2}\) 28 pro pretio unius soldi imperialium.

[G:74r] 203 Rursus valeat soldus imperialium pisaninos \({3 \over 4}\) 28 minus
£ bon. £ pis.
\({1~~7 \over 4~~20}\) 7 \({3~~12 \over 4~~20}\) 28
   
  1
547 denariis \({1 \over 4}\) 2 per quamlibet libram imperialium; et queratur quot bononinos habeat cambium libra 1 pisaninorum pro predictis denariis \({1 \over 4}\) 2. Extrahe \({1~~\phantom{1}2 \over 4~~20}\) de pisaninis \({3 \over 4}\) 28, scilicet de pisaninis \({15 \over 20}\) 28; remanebunt pisanini \({3~~12 \over 4~~20}\) 28 pro pretio soldi imperialium. 204 Ergo libre \({3~~12 \over 4~~20}\) 28 pisaninorum548, scilicet libre 28 et soldi 12 et denarii 9 pisaninorum549 valent libras 36 bononinorum. Quare cambium de libris 28 et soldis 12 et denariis 9 est libre 7 et soldi 7 et550 denarii 3 bononinorum, que sunt a libris 28 et soldis 12 et551 denaris 9 usque in libras552 36. Quare describes questionem ut hic ostenditur, et multiplicabis 1 per \({1~~\phantom{1}7 \over 4~~20}\) 7 et divides per \({3~~12 \over 4~~20}\) 28: exibunt \({1609~~\phantom{1}1~~\phantom{1}5 \over 2291~~12~~20}\)553.

[F:44r] 205 Item554 cambium libre pisane sit bononini \({1 \over 2}\) 64, hoc est soldi \({3 \over 8}\) 25
s. bon. s. pis.
\({3 \over 8}\) 25 20
3 \({1~~14~~\phantom{1}7~~\phantom{1}4 \over 7~~29~~20~~12} 2\)
555 bononinorum valent soldos 20 pisaninorum, et queratur pretium de soldis 3 bononinorum, scilicet de soldo 1 imperialium. Descripta itaque questione, multiplica 25 per suam virgulam; erunt 203. Multiplicabis556 ergo 3 per 20, que per 8; erunt 480, que dividenda sunt per 203, scilicet per \({1~~\phantom{1}0 \over 7~~29}\). Sed multiplica ea557 per 20 et per 12; erunt 155200558, que divide per \({1~~\phantom{1}0~~\phantom{1}0~~\phantom{1}0 \over 7~~29~~20~~12}\): exibunt559 \({1~~14~~\phantom{1}7~~\phantom{1}4 \over 7~~29~~20~~12}\) 2, hoc est denarii \({1~~14~~\phantom{1}7 \over 7~~29~~20}\) 28

206 Et nota quia ideo aptavi \({1 \over 20}\) post \({1 \over 12}\), ut caderent super ea vigesime560 denariorum561 que contingunt soldo562; quia quot vigesime contingunt soldo, tot denarii contingunt uni libre. Ergo soldus imperialium valet denarios 28 pisaninorum, et insuper denarios563 \({1~~14 \over 7~~29}\) 7564 per unamquamque libram imperialium. 207 Sed ex denariis quinque contingentibus libre contingit soldo quarta unius denarii; et pro denariis 10 contingit565 \({1 \over 2}\); et pro denariis 15 contingunt566 soldo \({3 \over 4}\) unius567 denarii. Ergo soldus imperialium valet \({1 \over 4}\) 28, et amplius denarios \({1~~14 \over 7~~29}\) 2 per libram, hoc est parum minus denariis \({1 \over 2}\) 2. Unde soldus imperialium valet pisaninos \({1 \over 2}\) 28 minus denariis \({1 \over 2}\) 2 per unamquamque libram; et sic studeas facere in similibus.

  • 518Explicit ~ denariorum:   De cambio monetarum que venduntur ad numerum libre, scilicet de soldis 20 S   
  • 519venduntur:   venditur F R
  • 520pisaninorum:   pisanorum R
  • 521bononinorum:   bononiorum F
  • 522bononinos:   bononinis α F   bononis S
  • 523
    d. bon. d. pis.
    \({1 \over 2}\) 24 (\({1 \over 2}\) 24:   supra : 49 F) 20
       
    \({1~~6 \over 4~~8} 13\) (\({1~~6 \over 4~~8} 13\):   \({1~~0 \over 4~~8} 13\) A) \({1 \over 4}\) 11 (\({1 \over 4}\) 11:   supra : 45 F)
    (\({1 \over 2}\) 24:   supra : 49 F) (\({1~~6 \over 4~~8} 13\):   \({1~~0 \over 4~~8} 13\) A) (\({1 \over 4}\) 11:   supra : 45 F) :   om. G V
  • 524bononinorum libras \({1 \over 2}\) 24:   \({1 \over 2}\) 24 bononinorum S
  • 525habeantur:   habeant S
  • 526pisaninis:   pisanis R
  • 527
    s. bon. s. pis.
    \({1~~\phantom{1}8 \over 2~~12} 24\) (\({1~~\phantom{1}8 \over 2~~12} 24\):   \({1 \over 2} 24\) A   593 supra \({1~~\phantom{1}8 \over 2~~12} 24\) F) 20
       
    \({5 \over 12}\) 14 (\({5 \over 12}\) 14:   173 supra \({5 \over 12}\) 14 F)  
    (\({1~~\phantom{1}8 \over 2~~12} 24\):   \({1 \over 2} 24\) A   593 supra \({1~~\phantom{1}8 \over 2~~12} 24\) F) (\({5 \over 12}\) 14:   173 supra \({5 \over 12}\) 14 F) :   om. G V
  • 528valeant:   valent R
  • 529valeant:   valeat F
  • 530multiplicabis Giusti   multiplica ω
  • 531divides per:   divides α F S    supra lineam corr. S2
  • 532\({1~~\phantom{1}8 \over 2~~12}\):    ex \({1~~\phantom{1}8 \over 2~~20}\) R   \({1~~8 \over 2~~20}\) A F V
  • 533sub:   om. F
  • 534\({20~~\phantom{1}8 \over 593~~12}\) 11 Giusti   om. ω
  • 535ante Rursus habet in marg.
    s. s.
    \({3~~9 \over 4~~12}\) 24 20
      \({5~~11 \over 12~~20}\) 17
    S
  • 536\({3~~\phantom{1}9 \over 4~~12}\):   \({5~~\phantom{1}9 \over 4~~20}\) A   \({3~~\phantom{1}9 \over 4~~20}\) G F V    ante corr. S
  • 537\({3~~9 \over 4~~12} 24\):   \({3~~\phantom{1}9 \over 4~~20} 24\) F S   \({3~~\phantom{1}9 \over 4~~20} 20\) α
  • 538libre:   spatio relicto om. F
  • 539\({1~~2~~14~~11~~15 \over 2~~8~~20~~12~~20}\) 21 Giusti   om. (spatio relicto om. A F R S) ω
  • 540\({3~~\phantom{1}9 \over 4~~12}\) Giusti   \({3~~\phantom{1}9 \over 4~~20}\) ω
  • 541
    £ bon. £ pis.
    \({1 \over 2}\) 7 (\({1 \over 2}\) 7:   15 supra \({1 \over 2}\) 7 F) \({1 \over 2}\) 28 (\({1 \over 2}\) 28:   28 A)
    d. s.  
    \({3~~\phantom{1}3~~\phantom{1}5 \over 19~~12~~20}\) (\({3~~\phantom{1}3~~\phantom{1}5 \over 19~~12~~20}\):   \({3~~\phantom{1}3~~\phantom{1}5 \over 19~~12~~20} 1\) A S   om. F) 1
    (\({1 \over 2}\) 7:   15 supra \({1 \over 2}\) 7 F) (\({1 \over 2}\) 28:   28 A) (\({3~~\phantom{1}3~~\phantom{1}5 \over 19~~12~~20}\):   \({3~~\phantom{1}3~~\phantom{1}5 \over 19~~12~~20} 1\) A S   om. F) :   om. G V
  • 542a Giusti   ad ω
  • 543libre:   vel F
  • 544libre:   denarii α F R   om. S
  • 545
    s. bon. s. pis.
    \({\phantom{1}3~~\phantom{1}3 \over 19~~12}\) 25 20
    3 (3:   om. A) \({1~~\phantom{1}4 \over 2~~12}\) 2 (\({1~~\phantom{1}4 \over 2~~12}\) 2:   om. F)
    (3:   om. A) (\({1~~\phantom{1}4 \over 2~~12}\) 2:   om. F) :   om. G R V
  • 5463:   5 α
  • 547
    £ bon. £ pis.
    \({1~~7 \over 4~~20}\) 7 (\({1~~7 \over 4~~20}\) 7:   580 supra \({1~~7 \over 4~~20}\) 7 F   ② sub \({1~~7 \over 4~~20}\) 7 F) \({3~~12 \over 4~~20}\) 28 (\({3~~12 \over 4~~20}\) 28:   2291 supra \({3~~12 \over 4~~20}\) 28 F)
       
      1 (1:   \({1609~~\phantom{1}1~~\phantom{1}5 \over 2291~~12~~20}\) F)
    (\({1~~7 \over 4~~20}\) 7:   580 supra \({1~~7 \over 4~~20}\) 7 F   ② sub \({1~~7 \over 4~~20}\) 7 F) (\({3~~12 \over 4~~20}\) 28:   2291 supra \({3~~12 \over 4~~20}\) 28 F) (1:   \({1609~~\phantom{1}1~~\phantom{1}5 \over 2291~~12~~20}\) F) :   om. G V
  • 548pisaninorum:    per compendium A S   pisanorum G R V
  • 549pisaninorum:    per compendium A S   pisanorum G R V
  • 550et soldi 7 et:   soldi 7 R
  • 551et soldis 12 et:   soldis 12 R
  • 552in libras:   in lib' A R S V   in libris F G
  • 553\({1609~~\phantom{1}1~~\phantom{1}5 \over 2291~~12~~20}\):   om. α R S
  • 554Item:   De eodem ante Item S
  • 555
    s. bon. s. pis.
    \({3 \over 8}\) 25 20
    3 (3:   om. A) \({1~~14~~\phantom{1}7~~\phantom{1}4 \over 7~~29~~20~~12} 2\) (\({1~~14~~\phantom{1}7~~\phantom{1}4 \over 7~~29~~20~~12} 2\):   \({1~~14 \over 7~~29} {\phantom{1}7~~\phantom{1}4 \over 20~~12} 2\) A   om. F)
    (3:   om. A) (\({1~~14~~\phantom{1}7~~\phantom{1}4 \over 7~~29~~20~~12} 2\):   \({1~~14 \over 7~~29} {\phantom{1}7~~\phantom{1}4 \over 20~~12} 2\) A   om. F) :   om. G V
  • 556Multiplicabis:   Multiplica R
  • 557ea:   eas S   
  • 558155200:   115200 α   11520 R
  • 559exibunt:   et exibunt R
  • 560vigesime:   vigesima α F R   vigesimas S
  • 561denariorum:   denarii R
  • 562soldo ~ contingunt:   om. α
  • 56328 pisaninorum, et insuper denarios:   om. R
  • 5647:   2 R   
  • 565contingit:   contingunt ( per compendium V) α F
  • 566contingunt:   contingit R
  • 567unius:   om. R

Liber Abbaci

Instrumenta

Capitulum octavum

Indice